Vijf jaar na de Utrechtse tramaanslag; De stad viel stil.

Na het oorverdovende geweld dat Gökmen T. op 18 maart 2019 in en rond de tram op het 24 Oktoberplein veroorzaakte, viel er stilte over de straten van Utrecht. De schooldeuren gingen dicht, het openbaar vervoer stopte en winkels en bedrijven sloten hun deuren. Bij de aanval op de tram kwamen vier mensen om het leven. De verdachte werd later die dag na een achtervolging aangehouden. Nu, vijf jaar later, is het boek er. De stad viel stil. met verhalen van slachtoffers, familieleden en hulpverleners. Voor sommigen is het nog 18 maart 2019.

Om 10.41 uur stapte Gökmen T. bij halte 24 Oktoberplein-Zuid in de tram, waarna hij vrijwel onmiddellijk het vuur opende op meerdere passagiers. Bijna alle inwoners van Utrecht herinneren zich die dag en de verschrikkelijke gebeurtenissen nog. De aangrijpende en persoonlijke verhalen van de direct betrokkenen zijn nu vastgelegd in een schriftelijke herdenking.

De auteur van het boek, Johan Kroes, weet als geen ander dat dit soort woorden ertoe doen, dat ze op een ‘gouden weegschaal’ worden gewogen. Hij is speechschrijver en was in deze functie begonnen enkele dagen voor de aanval op de toenmalige burgemeester van Utrecht, Jan van Zanen. Een van de eerste toespraken die hij schreef was die van Van Zanen tijdens de Stille Mars de dag na de aanval. “Het is heel fijn om in woorden een gedeeld gevoel van verdriet te kunnen uitdrukken en zo woorden van hoop of troost uit te drukken.”

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Het boek gaat echter niet over de woorden van Kroes, maar draait om de verhalen van de betrokkenen ‘zodat die bewaard blijven, ook voor de volgende generatie’. Het is het eerste boek dat verschijnt over de tramaanslag, met nog niet eerder vertelde getuigenissen. Zo sprak Kroes met de nabestaanden van de overleden Daniël. “Door jouw verhaal te delen, krijg je letterlijk en figuurlijk een gezicht”, zegt Kroes.

Daniël is een 28-jarige man die net zijn leven weer op de rails heeft gekregen. Hij zat in de tram omdat hij zojuist zijn moeder Irma in Nieuwegein had bezocht. Twee dagen later zag zijn moeder hem weer, zoals ze in het boek zegt: “Ik dacht: hij slaapt en hij wordt zo wakker en dit slaat nergens op, het is een grapje.” Familieleden proberen te blijven leven, maar dat valt niet mee. “Het voelt nog steeds alsof het gisteren was”, zegt Irma.

‘Een leven in angst is geen leven’

Kroes sprak ook met Eline, een van de twee vrouwen die gewond raakten bij de tramaanval. Eline spreekt van ‘totale chaos’ als ze terugdenkt aan 18 maart vijf jaar geleden. Hij werd in de rug geschoten en lag negen dagen in coma. Ze ondervindt nog steeds de gevolgen, haar lichaam zal nooit volledig herstellen. “De schutter werd veroordeeld tot levenslang in de gevangenis, maar wij allemaal werden ook veroordeeld tot levenslang in de gevangenis. Ik wil dat echter niet mijn leven laten bepalen (…) Een leven vol angst is geen leven”, zegt hij in het boek.

Eerste doelstelling

Het verhaal van het eerste doelwit van Gökmen T. staat ook in het boek. Kort nadat hij in de tram was gestapt, richtte de tramschutter zijn pistool op Paul, maar het pistool weigerde. Paul weet te ontsnappen, maar de impact op zijn leven is enorm. U maakt bijvoorbeeld geen gebruik meer van het openbaar vervoer. “Als je zoiets hebt meegemaakt, draag je het nog steeds met je mee.”

Autoriteiten kunnen ook iets leren van de ervaringen van Paulus. Hij was lange tijd uit het zicht van de autoriteiten omdat hij een taxi had genomen om naar het ziekenhuis in Nieuwegein te gaan; Hij had zijn enkel geblesseerd toen hij uit de tram sprong. Andere slachtoffers werden behandeld in het Utrechtse spoedziekenhuis. Omdat hij daar niet stond ingeschreven, was hij lange tijd overal buiten.

‘De impact van de aanval op deze mensen kan niet worden overschat’

Het zijn allemaal ‘ontroerende verhalen’, zoals Kroes ze ook omschrijft. “Na elk interview moest ik echt even bijkomen. De impact die de aanval op deze mensen heeft, kan niet worden onderschat. Ik was ook verrast door de vele details waar iedereen die dag over kon praten. Natuurlijk zijn het verdrietige verhalen, maar ze laten ook de veerkracht van mensen zien. Het verlies van overlevende familieleden neemt echter niet af.”

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Naast de verhalen van de slachtoffers en hun families geven ook zorgverleners en de politie hun mening. Zo vertelt politieteamleider Hans van der Sloot dat het noodscenario twee minuten na de eerste melding ingaat. Over de arrestatie van de dader zegt hij: “Ze houden rekening met het ‘gedood door politie’-scenario: dat Gökmen door de politie wil worden doodgeschoten, om als martelaar te sterven. Blijkt dat dat niet het geval is. Gökmen biedt geen weerstand en vertelt meteen waar hij zijn wapen heeft verborgen; op een opengewerkte matras.”

“Het was een uitgangswond, dus ze moeten in de rug zijn geschoten.”

Ook de eerste agent die ter plaatse arriveert, Sarah Bahraoui, vertelt over haar ervaringen. Drie dagen voor de aanval had hij zojuist zijn diploma van de politieacademie ontvangen. Toen zij en haar collega bij de tram aankwamen en daar het eerste slachtoffer aantroffen, was nog niet bekend of het om een ​​aanslag ging. “Ik opende haar blouse en zag een schotwond in haar buik. Het was een uitgangswond, dus ze moeten in de rug zijn geschoten. “We keken elkaar aan – met de aanslag in Christchurch drie dagen eerder in het achterhoofd – en zeiden tegelijkertijd: ‘Aanval!’”

Het boek De stad viel stil. Het is een ‘eerbetoon’ aan de slachtoffers, zoals Kroes het omschrijft. “Maar het is ook geschiedschrijving.” Het bevat nieuwe informatie die nog niet eerder is gepubliceerd, bevat uitgebreide en nauwgezette chronologie en beelden, en naast de emotioneel geladen ervaringen ook de meest objectieve verhalen van de autoriteiten. Aangevuld met gedichten van Ruben van Gogh en Onno Kosters en geschriften van toenmalig burgemeester Jan van Zanen en huidig ​​burgemeester Sharon Dijksma is dit een bijzonder document dat nogmaals duidelijk maakt hoe Utrecht op 18 maart 2019 werd getroffen.

Op 18 maart 2024, vijf jaar na de aanslag, vindt er weer een herdenkingsmoment plaats op het 24 Oktoberplein. Dit gebeurde de afgelopen jaren elke keer. Vanaf dit jaar organiseert de gemeente Utrecht elke vijf jaar een officieel herdenkingsmoment. Het boek De stad werd stil is te koop in diverse boekhandels.