Journalisten van TV Rain brengen de oorlog van Amsterdam naar Rusland

Iedereen huilde op TV Rain, een Russische televisiezender in Amsterdam, toen het nieuws over de dood van politiek gevangene Alexei Navalny kwam. Niet alleen omdat de vermeende moordaanslag een klap was voor de tanende Russische oppositie, zegt presentator en hoofdredacteur Tichon Dzjadko een maand later, maar ook omdat het een persoonlijk verlies was: veel TV Rain-journalisten kenden Navalny goed en bewonderden zijn moed. . “Het lijkt ons ook een waarschuwing.” Net als de hameraanval op Navalny-vertrouweling Leonid Volkov dinsdag in de Litouwse hoofdstad Vilnius.

TV Rain, of Dozhd (regen in het Russisch), werd in 2008 opgericht om intellectueel entertainment te creëren voor de nieuwe middenklasse. Maar zodra de Russische repressie toenam, verdween de show uit de uitzendingen. Hoofdredacteur Dzjadko (36) vindt het zonde, hij maakt graag entertainment, zegt hij zonder een spier te bewegen.

Toen TV Rain na de Russische inval in Oekraïne volledig werd verboden, verliet de redactie Moskou haastig, met slechts enkele camera’s en microfoons. De enige onafhankelijke Russische televisiezender opereert al twee jaar vanuit ballingschap. Eerst uit onder meer Letland, Georgië en Frankrijk en vanaf de zomer van 2023 vooral uit Amsterdam.

Er is voldoende ruimte in dit kantoor, waar vlak naast de redactiekamer de opnamestudio staat, die inmiddels van alle gemakken is voorzien. Tijdens opnames scheidt alleen een scherm de presentatoren van de redactie, die dus volledig stil moet blijven. Als presentatrice Yekaterina Kotrikadze (39) monologen opneemt voor haar avondshows, worden de teleprompter en camera zelfs midden op de bureaus geplaatst. Keer op keer probeert Kotrikadze, zwaar opgemaakt, haar tekst vloeiend te brengen. Negen van de tien keer eindigt het met ‘blah’. Tot het er goed uitziet. En dan neemt het gezoem en gekletter van de toetsenborden toe. Ook onder de redactie wordt er veel gelachen.

Deze week concentreert het nieuws zich op de Russische verkiezingen. Maar als Vladimir Poetin zondagavond een nieuwe termijn van zes jaar wint, zullen hier geen tranen van angst vloeien. Michail Fishman, samen met Kotrikadze en Dzjadko een van de drie bekende gezichten van de zender, voorspelde eerder deze week dat de winnaar, Poetin, 77 procent van de stemmen zal krijgen. ‘Slechts iets meer dan de neppeilingen van het Kremlin.’

De verkiezingen zijn net zo vals, zegt Fishman (51), terwijl hij met zijn trui de regen van zijn ronde bril veegt, maar ze zijn niet onbelangrijk. “De verkiezingen zijn mijlpalen in het regime van Poetin en hij ziet ze als een kans om nieuwe wetten door te voeren. Na elke verkiezing wordt Poetin een nieuw, nog repressiever wezen.”

Ook TV Rain let deze week goed op het voorzichtige protest dat wordt verwacht. Fishman kan niet inschatten hoeveel mensen zullen deelnemen aan de symbolische actie van het stemmen op zondagmiddag. Zelf stemt hij zondag om 12.00 uur in Den Haag. “Een grote opkomst zal het regime niet omverwerpen, maar alle kleine beetjes helpen.”

Lees ook
Zelfs de aanhangers van Poetin zien geen dringende reden om naar een stemhokje te gaan.

Chinese thee

Rapporteren op afstand is ook mogelijk. Door de coronapandemie waren de redacties al gewend om met mensen te praten, bijvoorbeeld via Zoom, maar sindsdien zijn de Russen veel banger geworden. Sinds de oorlog in Oekraïne is het zelfs illegaal om interviews te geven aan TV Rain. De zender weet echter toegang te krijgen tot bronnen in Rusland, niet alleen dankzij haar oude netwerk, maar ook doordat trouwe Russische kijkers van het YouTube-kanaal, waarop TV Rain wordt uitgezonden, informatie verstrekken. Op deze manier kon TV Rain met talrijke video’s en foto’s verslag doen van de begrafenis van Navalny.

YouTube is in Rusland nog niet verboden, zegt hoofdredacteur Dzjadko. Op dat platform heeft TV Rain 14 miljoen kijkers per maand, verspreid over heel Rusland. Buiten Rusland heeft TV Rain nog eens 22 miljoen unieke bezoekers. De redactie bestaat uit ongeveer 110 mensen, waarvan het overgrote deel in Amsterdam, maar er zijn ook redacteuren in Georgië, Letland, Armenië en (heimelijk) in Rusland. Inkomsten komen uit abonnees, advertenties en donateurs (van buiten Rusland).

De reden dat Dozjd uiteindelijk naar Amsterdam verhuisde is dat de redactie kosteloos mocht verhuizen naar DPG Media, na bemiddeling van de Nederlandse redacteur Derk Sauer, die eerder zijn Russische krant had uitgegeven. Moskouse tijden Hij kwam in Amsterdam aan. Ook was het niet moeilijk om, met hulp van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, voor al het personeel in Nederland een werk- en verblijfsvergunning te verkrijgen. Na bemiddeling door de gemeente heeft een makelaar in Amsterdam ervoor gezorgd dat alle Russische journalisten, hun partners en kinderen, in totaal zo’n honderdvijftig personen, voorrang krijgen bij het huren van appartementen.

Op YouTube heeft TV Rain 14 miljoen kijkers per maand, verspreid over heel Rusland (buiten dat cijfer 22 miljoen).

Zo kwam Michaïl Fishman met zijn vrouw, eveneens journalist van TV Rain, en hun zesjarige dochtertje in een bovenappartement in De Pijp terecht. Hij werkt voornamelijk thuis aan zijn wekelijkse programma – een samenvatting van ‘persoonlijk’ nieuws. Vroeger zaten er veel grappen in, maar tegenwoordig is het minder grappig. “De realiteit is te somber.” Maar soms vraagt ​​het nieuws erom. De Amerikaanse conservatieve presentator Tucker Carlson, die Poetin bezocht, greep uiteraard in het aas. “Verkiezingen zijn ook leuk.”

In Moskou wordt Fishman vaak herkend op straat, hier leidt hij een tamelijk anoniem en geïsoleerd bestaan. Soms drinkt hij een biertje met zijn benedenbuurman en kan hij tennissen. Hij vindt dat Nederlanders erg vriendelijk zijn. Hij leert de taal omdat hij beseft: hij blijft voorlopig hier.

Ook Tikhon Dzjadko ziet er helemaal geacclimatiseerd uit, met zijn modieuze regenjas. Hij gaat regelmatig buiten roken. Je zou je kunnen voorstellen dat Dzjadko en Fishman, beiden opvallend lang en mager, doelwitten zijn van het Russische regime. Maar ze bewegen zich vrij door het kantoorgebouw en de stad.

Ze voelen zich hier veilig, zeggen ze. Al weten ze dat dit niet zo is en zijn ze op hun hoede. Zo ontving Fishman onlangs een pakketje bij hem thuis, waarvan hij de inhoud niet kon raden. Nadat hij er een paar dagen over had nagedacht, bracht hij de doos voor onderzoek naar de politie. En op het moment dat hij het zei, herinnerde hij het zich. Het was natuurlijk Chinese thee, van zijn zwager.

Ook de redactie neemt voorzorgsmaatregelen, zegt hoofdredacteur Dzjadko. Vooral technisch, tegen computervirussen. “Maar ik weet dat het voor ons allemaal plotseling kan eindigen”, zei Dzjadko. Hij wijst op het Duitse onderzoek naar de mogelijke vergiftiging van Russische journalisten in ballingschap. Daarom staat Dozjd niet alleen toe dat mensen de redactiekamer betreden.

Er is veel contact met zijn Russische collega’s. Moskouse tijden en nieuwssite kwal, een paar deuren verderop. Voor de oorlog hadden concurrenten vaak ruzie via sociale media. Ze voelen zich nu sterk met elkaar verbonden. Ze zien elkaar ook thuis, na het werk. Soms zingen ze Russische liedjes.

Hoodie en gezichtsverf.

Margarita Lyutova (34), redacteur economie bij kwal, bevestigt de solidariteit in Amsterdam. Maar hij bekritiseert ook de Russische media in ballingschap. Sympathie met de Russen is bijvoorbeeld taboe, zegt Ljoetova. “Als ik schrijf over Russen die in armoede leven, moet ik heel voorzichtig zijn met mijn toon, anders komen mijn collega’s op mijn dak terecht.” Eind 2022 ontsloeg Dozhd bijvoorbeeld een journalist die medeleven had getoond met Russische soldaten. Lyutova is van mening dat dit ontslag verkeerd was.

Ljoetova is niet vriendelijker tegenover de westerse berichtgeving over Rusland. Ze is ‘verrast’ door de analyses van bijvoorbeeld De econoom, dat het goed gaat met de Russische economie, dat Poetin de inflatie onder controle heeft. “Onzin.” Dit is onder meer gebaseerd op dagelijkse telefoontjes naar haar netwerk in Rusland. Ook Dozhd-hoofdredacteur Dzjadko heeft kritiek op de westerse media. “Ze hebben niet genoeg goede contacten. Alleen Russische journalisten begrijpen wat daar werkelijk gebeurt.”

Dat vergt enige inspanning van deze afgelegen journalisten. Op een doordeweekse ochtend zitten in de Amsterdamse redactiekamer een tiental dertigers met een koptelefoon vastgebonden aan hun computer, scherm tegen scherm geplaatst onder een laag verlaagd plafond. De redactiekamer heeft geen natuurlijk licht, maar wel een intense studioverlichting, waardoor het behoorlijk warm is. Het meest voorkomende kledingstuk is echter een hoodie. Aan een rek hangen nette nieuwsjasjes, naast een kaptafel met krultang en schmink. Op de bureaus staan ​​enorme koppen koffie en grote blikjes Coca Cola.

Russische journalisten zijn moe, zegt hoofdredacteur Dzjadko, ook in hoodie, en voelen zich ‘verloren’. Velen van hen hebben de afgelopen twee jaar in drie of vier landen gewoond. Ze missen hun familie. En dan, elke dag, nieuws over de toenemende repressie in hun thuisland. Uiteraard voelt Dzjadko zich verantwoordelijk voor zijn volk, zegt hij, maar hij stuurt ze nooit om vijf uur naar huis. ‘Misschien acht uur. Als je succesvol wilt zijn, moet je lang en hard werken.” TV Rain produceert drie keer per dag een nieuwsprogramma, maar tijdens belangrijke evenementen wordt dit de hele dag uitgezonden.

Journalisten van TV Rain worden vooral gemotiveerd door hun afkeer van Poetin. Hoofdredacteur Dzjadko, van nature zachtaardig, is fel als hem wordt gevraagd naar zijn journalistieke positie. “Als je land een verschrikkelijke oorlog begint, kun je niet neutraal blijven, dan gaan alle principes van objectiviteit overboord. Als je zegt dat je objectief bent, lieg je tegen je publiek.”

TV Rain doet het voor dat publiek, dat anoniem maar enthousiast commentaar geeft op de uitzendingen, zegt Dzjadko. “Tientallen miljoenen mensen in Rusland zijn tegen de oorlog in Oekraïne. Wij brengen oorlog en waarheid naar Rusland. Wat wij doen is heel belangrijk.” Maar het heeft zijn prijs. Emigrantenjournalisten kunnen niet terugkeren naar Rusland zonder jaren gevangenisstraf te riskeren. Vijf jaar of acht, wie weet.

Journalist en presentator Polina Milushkova (30) houdt van Amsterdam. “Dat je met de trein in twintig minuten de zee kunt bereiken, lijkt mij een enorme luxe.” Maar ze is hier om te werken. In zijn vrije tijd brengt hij zijn tijd vooral door op zijn telefoon. En journalistiek voelt ze zich gevangen. Hij wijst naar het verlaagde plafond. “Je kunt niet de straat op.”

Ze weet het internet te gebruiken om verhalen te creëren binnen haar vakgebied: vrouwen- en LHBTI-rechten. Je hebt onlangs een artikel geschreven over een meisje dat veertien dagen in de gevangenis zat omdat ze oorbellen droeg in de vorm van regenboogkleurige kikkers. En over Wagners voormalige soldaten, die vanuit de gevangenis naar het front gingen en na de oorlog vrouwen bleven verkrachten.

Nu zit Miloesjkova onderuitgezakt achter haar bureau met haar haar in de war, maar vanavond zal ze op slechts een paar meter afstand zitten bij de late avonduitzending met Oscar-thema. Het klinkt als intellectueel entertainment. Maar Miloesjkova zal laten zien welke fragmenten van de Oscar-uitzending door de Russische staatszenders zijn geknipt. De eerste Oscar voor een Oekraïense film, voor een documentaire over de Russische belegering van Mariupol. En een eerbetoon aan Navalny, met zijn motto: ‘Het kwaad wint als goede mensen niets doen.’

Lees ook
‘Mentaal zitten we nog steeds in Rusland’

Delen





E-mail de redacteur