Utrecht helpt boeren met agroforestry

BoerenBos is verantwoordelijk voor de coördinatie van agroforestry in de provincie Utrecht. De organisatie richt zich sinds de zomer van 2022 op deze vorm van landbouw. ​​“Het Agroforestry Netwerk Utrecht is niet het begin van de agroforestry in de provincie, maar wel het begin van het netwerk”, zegt BoerenBos-oprichter Bram Wendel.

‘Ongeveer twee jaar geleden zijn we gestart met een pilotproject in Utrecht. De meeste boeren zijn het nu aan het planten. Het belangrijkste is dat we als organisatie agrarische ondernemers structureel kunnen ondersteunen en enthousiasmeren met het netwerk”, aldus Wendel.

Het doel van het Utrechtse Agroforestry Netwerk, bestaande uit de provincie, boeren, gemeenten en waterschappen, is ervoor te zorgen dat boeren gestimuleerd worden om agroforestry voor hun land in te zetten. Daarnaast ontvangen zij de juiste informatie, wet-, regelgeving en subsidies vanuit het netwerk.

De ambitie van de provincie Utrecht is om agroforestry toe te passen op 300 hectare landelijk gebied. Als extra motivatie om bomen op hun land te planten, kunnen boeren subsidie ​​aanvragen. “De beweging bestaat al, via het netwerk kunnen we projecten verenigen”, zegt Wendel.

Agroforestry, ook wel agroforestry genoemd, is een verzamelnaam voor landbouwsystemen waarbij bewust bomen en struiken worden geplant op percelen akkerbouwgewassen of graslanden. Zo worden bomen en gewassen verenigd. Volgens Wendel verbetert het planten van bomen op landbouwpercelen zowel de natuurlijke waarde als de potentiële productiviteit van het land.

‘Agroforestry heeft ecologische en economische voordelen. Bovendien bieden bomen onderdak aan vee, bevorderen ze de biodiversiteit en verbeteren ze het waterbeheer en het bodemleven. Koeien kunnen bijvoorbeeld heggen eten om mineralen en andere essentiële voedingsstoffen binnen te krijgen”, legt Wendel uit.

Walnoten in weide

Een ander voorbeeld is het planten van walnoten in weilanden. Volgens de oprichter van BoerenBos is dit goed voor de bodem, geeft het schaduw aan dieren en verbetert het de grasprestaties bij droogte.

Bomen en struiken kunnen op verschillende manieren worden gebruikt voor agrarische activiteiten. Er zijn drie hoofdgroepen te onderscheiden. ‘Allereerst hebben we vee met houtteelt. De dieren grazen onder de bomen, wat voor schaduw zorgt en de bodemkwaliteit verbetert, terwijl de hout- en voerproductie toeneemt”, aldus Wendel.

Een tweede optie kan rijbijsnijden of ‘steegbijsnijden’ zijn. Gewassen worden geteeld tussen rijen bomen of struiken. Volgens BoerenBos kan deze methode gewassen beschermen en de bodem verrijken.

Voedselbossen vormen de derde hoofdgroep. Er worden meerdere lagen bomen en eetbare planten gebruikt. Het doel van BoerenBos is het ondersteunen van voedselproductie die economisch en ecologisch voordelig is. Daarnaast streeft de organisatie naar het creëren van een divers voedsellandschap waar landbouw en natuur in harmonie samenwerken. Dit wil hij bereiken door de diversiteit aan bomen te vergroten.

Wendel maakt een kanttekening: het verdienmodel is economisch nog niet bewezen. ‘En dat heeft vooral met tijd te maken. Er zijn verschillende manieren waarop u agroforestry op uw perceel kunt toepassen. “Het is heel divers, dus de verdienmodellen zullen ook per bedrijf anders zijn.”

De meningen over agroforestry lopen uiteen

Wendel doet er alles aan om boeren enthousiast te maken voor agroforestry. Om dit te doen, bezocht hij verschillende zakenlieden. ‘Wat zij ervan vinden, verschilt per boer. De een heeft er nog nooit van gehoord, de ander heeft een vertekend beeld. Ze mogen bijvoorbeeld geen koeien meer hebben. Maar je kunt er gewoon tussendoor lopen.’

Volgens de coördinator van Agroforestry Netwerk Utrecht wil ongeveer een derde van de boeren iets veranderen, maar hebben die ondernemers een verdienmodel nodig. ‘Het planten van fruit- en notenbomen gaat meestal gepaard met korte ketens, winkelverkoop of samenwerking met andere partijen. Agroforestry alleen is niet de oplossing, maar wel de sleutel om dit te bereiken.’

Afhankelijk van de bosbouwstrategie krijgt het Utrechtse Agroforestry Netwerk vooral steun van de provincie. Hierbij hoort ook een subsidie ​​waarmee plantmaterialen en toebehoren kunnen worden gefinancierd.

250.000 euro van de provincie

Dit jaar stelt de provincie 250.000 euro beschikbaar om agrarische ondernemers te ondersteunen bij de ontwikkeling van agroforestry. Hiermee kan een deel van de kosten voor de aanschaf en installatie van gewassen en bomen worden betaald.

Ook de vertegenwoordiger van Landbouw, Mirjam Sterk (CDA), was bij de bijeenkomst aanwezig. ‘Het is goed om te zien dat agroforestry terrein begint te winnen onder boeren. Er zijn veel mogelijkheden, maar het moet aangepast worden aan de boer en andere mensen die er gebruik van willen maken. De provincie draagt ​​graag bij aan het realiseren en stimuleren van verdere agroforestry in Utrecht.’

Gebruik van agroforestry

Dennis Blom en Edwin Kragten hebben een zorgboerderij in Stoutenburg. Ondernemers in Utrecht zijn begonnen met het planten van voederhagen en fruit- en notenbomen. Hiertussen lopen de koeien. Tijdens het eerste gesprek legt Blom uit dat ze zich niet op hun gemak voelen tussen de bomen en dat dit een leerzaam en uitdagend project is.

Eigenaresse Annelieke Overgoor van ‘Oogst uit Eigen Boerderij’ heeft als hoofdtak een melkveebedrijf met zestig koeien. Tijdens het gesprek gaf hij aan dat hij al een tijdje aan het nadenken was over de wijze waarop hij de hagen die al op zijn perceel stonden, wilde verzorgen en herstellen. Ze is druk bezig met het aanleggen van een pad met fruit- en notenbomen.

Langs de Barneveldse beek worden Overgoorbomen geplant. ‘De stroom is een water en wordt daarom beschouwd als een bufferzone. Het waterschap heeft toestemming gegeven voor de plantage. Ik moet 5 meter van de beek blijven, maar dan kan ik wel gebruik maken van de bufferzone.’

bessenstruiken

Overgoor plant ook bessenstruiken, waar zijn schapen langs zullen komen. Ze zegt dat ze jam en chutneys van het fruit gaat maken. Volgens haar hebben fruit- en notenbomen nog steeds geen goed verdienmodel. ‘Maatschappelijk doe ik iets goeds, maar ik heb zeker de komende tien jaar niets aan deze bomen. Hopelijk daarna.’

De zakenman raadt aan om zoveel mogelijk in contact te komen met burgers. ‘We hebben een melktap, een ijssalon en we verkopen jam en chutneys. Ik merk dat als mensen voor het ene komen, ze vaak iets anders mee naar huis nemen”, besluit Overgoor.