De relatie tussen religie en wetenschap.

Hoe ontstond het idee om een ​​tentoonstelling te maken over de relatie tussen religie en wetenschap?
‘Het maken van deze tentoonstelling was een gekoesterde droom. Historisch wetenschappelijke publicaties hebben lang betoogd dat de relatie tussen religie en wetenschap veel dynamischer is dan vaak wordt gedacht. Tegenwoordig staan ​​religie en wetenschap vaak lijnrecht tegenover elkaar. Het stereotiepe idee van conflict draagt ​​bij aan een onvolledig beeld van de fundamenten van ons hedendaagse denken. Om dit in een tentoonstelling vast te leggen, hebben we de samenwerking gezocht met het Rijksmuseum Boerhaave en het Teylers Museum, twee toonaangevende wetenschapsmusea in Nederland. Door onze krachten te bundelen hebben we meesterwerken uit de verschillende collecties kunnen samenbrengen en zo de gelaagdheid en dynamiek van dit verhaal vertellen.’

Reuzensalamander of Homo diluvii testis Teylers Museum

Wat is de boodschap van de tentoonstelling?
‘In de tentoonstelling laten we zien dat de relatie tussen religie en wetenschap tot op de dag van vandaag nooit duidelijk is geweest en dat religieus en wetenschappelijk denken elkaar hebben beïnvloed. De tentoonstelling helpt de hedendaagse samenleving en de rol van wetenschap en religie daarin beter te begrijpen. Wetenschap en religie zijn geen geïsoleerde verschijnselen, en zijn dat ook nooit geweest, zoals we aantonen door de historische ontwikkeling van de natuurwetenschappen te volgen. Deze ontwikkeling kan niet worden begrepen zonder rekening te houden met de rol van religie.’

Hoe wordt deze boodschap overgebracht in de tentoonstelling?
‘De tentoonstelling bestaat uit wetenschappelijke instrumenten die nieuwe kennis hebben opgeleverd, belangrijke boeken en manuscripten waarin innovatieve ideeën zijn geformuleerd, en beeldende kunst uit heden en verleden waarin verbeelding, een cruciaal element in zowel wetenschap als religie, de hoofdrol speelt. Door deze combinatie van objecten laten we zien hoe de grote vragen, die vandaag de dag nog steeds relevant zijn, 500 jaar geleden ook relevant waren, en hoe mensen deze verschillend benaderden, zowel vanuit religie als wetenschap en hun onderlinge relatie.

Microscoop met de hand van God.

Hoe is de relatie tussen religie en wetenschap door de eeuwen heen veranderd? En hoe zien we dat terug in de tentoonstelling?
‘Het genuanceerde antwoord is dat de relatie tussen religie en wetenschap altijd veelzijdig is geweest, en dat nog steeds is. In grote lijnen zijn er drie relaties te onderscheiden: religie als inspiratiebron voor onderzoek; religie en wetenschap zijn met elkaar in conflict en religie en wetenschap zijn parallelle werelden, die elk hun eigen doel dienen. Tegelijkertijd wordt in de 16e, 17e en 18e eeuw een grote verwevenheid tussen onderzoek en religie waargenomen, een onlosmakelijk verwevenheid, terwijl vanaf de 19e eeuw deze verwevenheid, die voorheen vanzelfsprekend was, steeds minder duidelijk begint te worden en steeds minder duidelijk wordt. steeds meer vragen oproepen. De conflictrelatie vinden we bijvoorbeeld terug in de eerste editie van Copernicus’ werk, waarin hij een heliocentrisch model presenteert, dat later door Galileo Galilei werd bevestigd met observaties door een telescoop. Dit veroorzaakte een conflict met de inquisitie, die beweerde dat Galileo zijn bevindingen alleen als hypothese kon publiceren. Toen Galileo weigerde, werd hij in 1633 onder huisarrest geplaatst en mocht hij niet meer publiceren. In de tentoonstelling is een boek uit 1638 te zien, uitgegeven in Leiden door Elsevier omdat het in Italië verboden was. De relatie tussen harmonie en inspiratiebron zien we bijvoorbeeld in het onderdeel over de natuur, waar een microscoop uit de collectie van Rijksmuseum Boerhaave is beschilderd met de uitvergrote afbeelding van een luis en een man die microscopisch onderzoek doet. Boven hem zweeft de hand van God uit een wolk. De boodschap is dat zelfs in de kleinste wezens, zoals een luis, de ingenieuze hand van God te onderscheiden is.’

De tentoonstelling heeft gekozen voor vier kijkrichtingen. Omdat? En hoe verschilde de relatie tussen religie en wetenschap afhankelijk van het perspectief?
‘Wij laten herhaaldelijk zien hoe mensen altijd met verwondering en vragen om zich heen hebben gekeken om de aarde en hun plaats daarop te begrijpen. Observatie staat centraal: enerzijds het idee van ‘eerst zien, dan geloven’, met een onderzoekende blik bewijs verzamelen (zoals ook terug te vinden is in het verhaal van Twijfelende Thomas), anderzijds de uitvinding van nieuwe instrumenten. zoals de telescoop en microscoop die plotseling dingen zichtbaar maakten die voorheen onzichtbaar waren. Daarom wordt de bezoeker rondgeleid langs vier thema’s, de zogenaamde kijkrichtingen: de blik naar het heelal, de blik naar het interieur van de mens, de blik naar de natuur en de blik naar de aarde. In de ontwikkelingen die plaatsvinden in de geassocieerde disciplines: astronomie, anatomie, biologie en natuurkunde, en geologie en paleontologie, worden steeds verschillende interacties tussen christendom en wetenschap gezien: het geloof als inspiratiebron voor wetenschappelijk onderzoek, religie en wetenschap als twee parallelle werelden. voor onderzoekers, elk met een ander doel, of hoe wetenschappelijke kennis fundamentele vragen over het geloof oproept (bijvoorbeeld hoe bepaalde passages uit de Bijbel gelezen moeten worden). Je ziet deze verschillende interacties in elke richting waarin je kijkt.”

Wat is de relatie tussen religie en wetenschap vandaag de dag en wat zien we in de tentoonstelling?
‘Dit is hierboven al genoemd. Tegenwoordig bestaat er op natuurwetenschappelijke universiteiten een strikt onderscheid tussen wetenschappelijk onderzoek en religieuze overtuiging. Opgemerkt moet worden dat individuele onderzoekers uiteraard religieus kunnen zijn en religieuze betekenis kunnen ontlenen aan het uitvoeren van onderzoek. Maar het gebruik van bijbelse argumenten om een ​​natuurkundig fenomeen te verklaren is niet langer gebruikelijk in de natuurwetenschappen. In de tentoonstelling hebben we bijvoorbeeld verschillende stops op de audiotour, verteld door Heino Falcke. Hij maakte deel uit van het onderzoeksteam dat de eerste foto van het zwarte gat maakte en in zijn vrije tijd is hij lekenminister. Voor hem is er een natuurlijke combinatie van wetenschap en religie in zijn eigen leven. Praat erover op de tentoonstelling.’

Patricia Kaersenhout met tekeningen van Sibylla Merian.

Wat is de rol van hedendaagse kunst in de tentoonstelling? Kun je een voorbeeld geven?
‘De tentoonstelling biedt niet alleen een historisch-cultureel venster op de geschiedenis, maar heeft ook tot doel het onderwerp tastbaar te maken. Vooral kunstenaars kunnen dit vanuit een hedendaags perspectief in beeld brengen. Verbeelding speelt een belangrijke rol in zowel religie als wetenschap. Kunst kan het onzichtbare zichtbaar maken, net zoals religie en wetenschap dat in bepaalde opzichten doen. Speciaal voor de tentoonstelling vroegen we Iris Kensmil om een ​​nieuw werk te maken, een portret van Henrietta Lacks (1920-1951), bij wie voor het eerst cellen werden ontdekt die zich ook buiten het lichaam bleven voortplanten. Deze cellen worden nog steeds over de hele wereld gebruikt voor medisch onderzoek. Ze leidden tot wetenschappelijke vooruitgang omdat ze na de dood leven. Haar familie, die zich lang niet bewust was van dit gebruik van haar celmateriaal, bekijkt het vanuit een religieus perspectief: zij zien deze cellen als een heilig voortbestaan ​​van Henrietta Lacks na de dood. Kensmil portretteerde Lacks als een moderne heilige, om haar actieve bijdrage aan de moderne geneeskunde te benadrukken.