Tien kinderen op de A10, uitgezet in de milieuzone en ‘Ik neem mijn hoed af’: dit was de blokkade voor de driehoek

Op 17 november 2023 maakt Extinction Rebellion het voornemen bekend om op 30 december van dat jaar de A10 Zuid, nabij het voormalige ING-kantoor, te blokkeren. Halsema vertelde die avond aan AT5 dat ze de aangekondigde actie met de organisatie wilde bespreken. Hij kondigde die dag geen verbod aan.

Ruim een ​​week later, op 27 november, spraken gemeenteambtenaren van Amsterdam online met ambtenaren in Den Haag. Amsterdam hoopt te leren van de vele blokkades op de A12 waar Den Haag mee te maken heeft.

Niet openbaar gemaakt

Amsterdamse functionarissen zullen de eerste twee weken van december blijven werken aan verschillende scenario’s (vier in totaal) over de mogelijke handelwijze op 30 december. Delen hiervan worden besproken in de driehoek (politie, justitie en gemeente). In de Woo-applicatie zijn de scenario’s doorgestreept en de gemeente heeft ze niet openbaar gemaakt.

Uit een discussienota van een driehoeksoverleg op 4 december kan worden opgemaakt wat de gedachte achter de aanpak was:

1. Een verbod met snelle actie als de demonstratie plaatsvindt.
2. In beginsel een verbod, waarbij, als de demonstratie plaatsvindt, deze enige tijd niet zal worden verstoord.
3. Het faciliteren van de demonstratie enige tijd.

De driehoek komt op 18 december bijeen om de vooruitzichten voor actie te bespreken. Wat daar precies wordt besproken en wat het perspectief op actie is, blijkt niet uit het verzoek van Woo. Ook dit is niet openbaar gemaakt en in de doofpot gestopt. Een functionaris schrijft in een mail over de driehoeksbijeenkomst: “Er is weer veel gezegd, ik hoop dat het beeld zo compleet mogelijk is. Heeft u nog opmerkingen, aarzel dan niet!”

Tijdens de raadsvergadering uitte Halsema zijn zorgen over de hulpdiensten, aangezien het VUmc dichtbij het protestterrein ligt. Op 14 december zei hij in reactie op een vraag van JA21-wethouder Cas van Berkel: “Ik maak me zorgen over de veiligheid van patiënten. Dat er geen misverstanden mogen bestaan. Vooral het ziekenhuis moet te allen tijde goed bereikbaar blijven.”

Maar op 5 december gaf een ambtenaar via e-mail een andere mening. “De Driehoek wil graag weten hoe makkelijk het is om hulp- en hulpdiensten om te leiden. Het lijkt mij dat dit, gezien eerdere sluitingen, niet onoverkomelijk is.” Vermoedelijk doelt de ambtenaar hiermee op de werkzaamheden aan het project Zuidasdok en daarom was eerder ook de A10 Zuid afgesloten.

Gesprekken

Er volgen diverse gesprekken tussen Extinction Rebellion en de gemeente. Het eerste overleg vindt plaats op het stadhuis met ambtenaren op vrijdag 8 december. Een week later werd een afspraak afgezegd omdat er geen nieuwe informatie te bespreken was, schreven ambtenaren.

Op 21 december heeft Halsema zelf een ontmoeting met vier vertegenwoordigers van klimaatactivisten, waaronder zijn advocaat. Achter de schermen werken ambtenaren vervolgens aan de zogenaamde Wom-brief (Wet Openbare Demonstraties) en een persbericht waarin staat dat de demonstratie op de A10 Zuid verboden is. Laat in de ochtend van 22 december stuurde Extinction Rebellion een e-mail naar de burgemeester met de mededeling dat ze de demonstratie zouden laten doorgaan. Diezelfde middag maakte Halsema bekend dat hij de demonstratie zou verbieden.

Omdat de gemeente ‘ernstige overlast’ verwacht, wordt het systeem van milieuzones ontmanteld: kentekens worden normaliter gescand en eigenaren van voertuigen die de gemeente te vervuilend vindt, krijgen een boete. Een ambtenaar reageert verbaasd: “Ik wist niet dat er ook een milieuzone mocht worden gemarkeerd ;-)”

Maar het is wel nodig, schrijft een andere functionaris in reactie op zijn mail. “Als we het niet uitzetten is de kans groot dat mensen door de hartinfarct in Amstelveen gedwongen worden een andere route te kiezen en daardoor in de buurt terechtkomen en een melding krijgen. En uiteraard gaan ze bezwaar maken.” hier opnieuw op in te gaan, waardoor we onnodig werk moeten doen.

Succes

Op 27 december waarschuwde het GVB de eigen medewerkers voor de “aanzienlijke overlast” die de demonstratie veroorzaakte. “Deze dag wordt erg druk voor CCV (Transport Communicatie Centrum, red.) en Amsterdam”, schrijft een bestuurder per e-mail. “Ook alle andere lijnen zullen te maken krijgen met extreem verkeer en uitval door vergevorderde bussen. Veel succes!”

Op 30 december, de dag van de demonstratie, blijken er vier overlegmomenten te zijn tussen Frank Paauw (politiechef), Rene de Beukelaer (hoofd Openbaar Ministerie) en Marjolein Moorman (loco-burgemeester). Samen vormen ze dan de zogenaamde driehoek. Burgemeester Halsema zelf is die dag niet in Nederland. De eerste bijeenkomst is om 12.00 uur, het tijdstip waarop de demonstratie zou moeten beginnen en waarop demonstranten bij de reling wachten.

Het besluit om rode kruisen op de snelweg te plaatsen wordt overgelaten aan Rijkswaterstaat. “Rijkswaterstaat beoordeelt de veiligheid van de huidige situatie met demonstranten op de wegen. Er komt nog steeds geen actie vanuit de driehoek.” Vijfenveertig minuten later komt de driehoek weer bij elkaar. Tussen de 400 en 500 demonstranten liepen vervolgens richting de A10 Zuid. Dit zorgt voor “aanzienlijke vertragingen” in West en Nieuw-West. “Het omliggende wegennet maakt moeilijke tijden door”, aldus een rapport van het Triangle-onderzoek.

De volgende vergadering zal pas om 14.30 uur plaatsvinden. Ook wordt er gezegd dat er ook ongeveer tien kinderen en een hond op pad zijn. Daarnaast zijn er meerdere Duitse demonstranten gezien en willen sommige klimaatactivisten niet met de agenten praten. De Driehoek besluit de demonstratie vanaf 15.00 uur te ontbinden en een kwartier later te beginnen met het zoeken en arresteren van de demonstranten. Om vier uur ‘s middags wordt bekend gemaakt dat alles “voorspoedig en in orde” is.

Vervolgens spreekt de driehoek WhatsApp-groep lovende woorden over het optreden van de politie, die weinig tot geen geweld gebruikte. Halsema schrijft: “Het is heel goed gedaan en het is heel goed gelukt.” “Beelden van lachende politieagenten en wandelende demonstranten: stel je voor.” De Beukelaar: “Alles is goed verlopen, de politie heeft heel goed werk geleverd.” Moorman is ook trots. “Wat een professionaliteit. Ik neem echt mijn hoed af!”

Bij de demonstratie werden zo’n 400 activisten gearresteerd, maar hun gegevens werden niet vastgelegd en ze werden niet gestraft. Uit de stukken blijkt ook dat De Beukelaer niet de intentie had om hen een voorschotboete op te leggen. Een vervolging zou ook onwaarschijnlijk zijn, aangezien de rechter de ‘vreedzame demonstranten’ niet snel een straf zou opleggen.

De activisten werden in bussen naar Noord gebracht en daar achtergelaten. Tussen 12.30 en 19.30 uur was de weg afgesloten. Op zaterdag 24 februari blokkeerde Extinction Rebellion opnieuw de A10 Zuid. Ze werden eerder verwijderd, maar de A10 Zuid bleef zo’n drie uur afgesloten.