De hoogste grondwaterstand in jaren is een nadeel, maar een zegen voor de natuur

25 februari 2024 om 16:28 uur Update: 2 uur geleden

De vochtigheid van de afgelopen maanden heeft ervoor gezorgd dat voetbalvelden onder water zijn gekomen, fietspaden zijn afgesloten en begraafplaatsen nat zijn geworden. “Maar dit is alleen maar goed nieuws voor de natuur”, zegt hoogleraar Marc Bierkens tegen NU.nl.

Door de regen van de afgelopen maanden blijft de grondwaterstand op veel plekken in Nederland hoog. ‘Eigenlijk zijn ze hoger dan ze in jaren zijn geweest’, zegt Bierkens, hoogleraar Geografische Hydrologie aan de Universiteit Utrecht. En het lijkt erop dat het nog een tijdje zal blijven regenen.

Of hoge grondwaterstanden en hevige regenval voor problemen zorgen, hangt af van de locatie. Als het grondwater in een woonwijk ondiep is, dat wil zeggen net onder het maaiveld, kan dit bijvoorbeeld hinderlijk zijn. Bierkens: “Dan heb je water in je kruipruimte.” Hierdoor kan schimmel ontstaan.

De diepte (ondiep) van het grondwater en het gemak waarmee regenwater kan wegvloeien, is mede afhankelijk van de grondsoort. Momenteel ziet Bierkens op dit vlak geen grote problemen. “Maar over een maand kan er een probleem zijn als het blijft regenen zoals nu.” Dit geldt vooral voor gebieden met klei-, veen- of leemgrond. Dit soort terreinen komen vooral voor in het westen en noorden van Nederland.

Klei houdt bijvoorbeeld heel goed water vast en laat overtollig water niet goed door. “Dan krijg je een structuur waar je gewoon in wegzakt”, zegt Bierkens. “Dan kunnen boeren niet meer met tractoren de velden betreden.” Het zou voor de landbouw op zogenaamde zwaardere kleigronden daarom goed zijn als er binnenkort een wat drogere periode aanbreekt.

Luchtvochtigheid in Nederland

Op verschillende plekken in Nederland hebben mensen last van vocht door hoge grondwaterstanden en regenval. Zo zal een kinderspeeltuin in IJmuiden langer gesloten zijn vanwege enorme plassen. Lokale voetbalclubs kunnen op Texel en Vlieland niet spelen omdat hun velden te nat zijn en in Hollands Kroon moeten de vers gegraven graven geleegd worden.

Vorig jaar was een recordjaar qua luchtvochtigheid en ook het nieuwe jaar begon regenachtig. Niet alleen in Nederland, maar ook in de omringende landen regende het veel. Dit water kwam deels via Nederland binnen via grote rivieren zoals de IJssel. Maar dat water verdwijnt niet zomaar. “De systemen zitten vol”, zegt een woordvoerder van de Unie van Waterbedrijven.

Het voetbalveld van Vlieland staat onder water.

Foto: Kim Einder

‘Wij zien de natte winter als een zegen’

Maar tot nu toe zijn milieuorganisaties erg blij met het extra water. “Voorlopig zien we deze natte winter alleen als een zegen”, zegt hydroloog Rob van Dongen van Staatsbosbeheer. “Zo zien we op de Veluwe beken stromen op plekken waar we al lang geen water meer hebben gezien.”

Natuurmonumenten merkt hetzelfde. In de Loonse en Drunense Duinen bijvoorbeeld. Alle laaglanden in het gebied staan onder water, iets wat al dertig jaar niet meer is gebeurd.

“We zien dat alle grondwaterreservoirs zijn gevuld”, zegt boswachter en woordvoerder Sanne van Gemerden. Ze is bijvoorbeeld blij met de grondwaterstand in het Dwingelderveld in Drenthe. “Dat hebben we de afgelopen drie, vier jaar niet echt gezien.”

Bierkens bevestigt dat extra water vooral goed is voor gebieden met veel zandgronden. Zoals Drenthe, Brabant, Gelderland en Overijssel. “Die gebieden zijn zwaar getroffen door de droogte.” Met de huidige barrières kunnen gebieden een droge periode beter aan. “Op de Veluwe kun je hier ruim een jaar van genieten”, denkt Bierkens.

Minimale luchtvochtigheid in de Loonse en Drunense duinen in december 2023 door Irma de Potter Natuurmonumenten

Houd water zo lang mogelijk vast

“Het is een heel mooi stadje”, zegt hydroloog Van Dongen van Staatsbosbeheer. “Ook proberen we zoveel mogelijk water vast te houden.” Ook Natuurmonumenten zet al enkele jaren in op het vasthouden van water vanwege de toenemende droogte. De sloten worden gedempt, worden ondieper en de beken slingeren weer door het landschap. “Zo beweegt het water langzamer door het gebied.”

Van Gemerden hoopt dat waterschappen en boeren ook belang gaan hechten aan het vasthouden van water. ‘Omdat je niet weet wanneer er weer nieuw water komt. Het is weg.’ Hij vreest dat boeren vanwege het mestseizoen de waterschappen gaan vragen het waterpeil te verlagen, omdat ze anders met hun mestwagens in de modderige akkers blijven staan.

“Natuurlijk begrijpen we het, maar we zien het ook als een gevaar”, zegt Van Gemerden. “De afgelopen jaren moesten boeren veel irrigeren omdat de grondwaterstand erg laag was.”

Beïnvloeding van het grondwaterpeil.

Bovendien is het niet zo eenvoudig om de grondwaterspiegel te beïnvloeden. “Er is geen knop”, zegt een woordvoerder van de Unie van Waterbedrijven. Waterlichamen kunnen het niveau van oppervlaktewater beïnvloeden, zoals in beken en sloten. Dit heeft indirect gevolgen voor het grondwater. “Oppervlaktewater kan in een dag worden opgepompt of onttrokken, maar bij hoge grondwaterstanden kan het soms weken duren voordat het is verdwenen.”

“Dat betekent niet dat we er iets aan moeten doen”, reageert Bierkens over de hoge grondwaterstanden. In plaats daarvan wil het land meer ruimte voor grondwater, zodat we het in droge periodes kunnen gebruiken. “Dat kan in West-Nederland niet, tenzij de polders volledig verlaten worden.”

Daarom kijkt het vooral naar het oosten. Op zandgronden is voldoende ruimte voor waterberging. Het is ook belangrijk om na te denken over hoe u bepaalde locaties gebruikt. Het is bijvoorbeeld niet slim om huizen te bouwen op plekken waar het van nature erg vochtig kan worden.

Demissionair minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) had al een plan klaarliggen dat voor voldoende water en een gezonde bodem zou zorgen. Volgens Bierkens zou dit een oplossing kunnen bieden voor het stikstofprobleem, de slechte waterkwaliteit en de gevolgen van klimaatverandering, zoals droogtes en overstromingen. “Of dit wordt aangepakt, zal afhangen van de volgende kabinetten.”

Bierkens vreest dat de plannen op de lange baan zullen worden geschoven. “Maar het is hard nodig.” Het huidige regenseizoen bewijst dit maar weer eens.

De hoogste grondwaterstand in jaren is een nadeel, maar een zegen voor de natuur | Huiselijk

Leave a Reply Cancel reply