‘Mensen kiezen er doorgaans voor om eerder voedsel te kopen’

Vanaf volgend schooljaar zijn menstruatieproducten gratis verkrijgbaar op alle middelbare scholen in New York. Ook in Amsterdam komt menstruatiearmoede voor: ruim een ​​kwart van de Amsterdammers heeft niet altijd geld om tampons of maandverband te kopen. Hoe zit het met de Amsterdamse aanpak?

Mars ster13 februari 202403:00 uur

Een schooldag missen of thuisblijven van je werk omdat je menstrueert. Dit overkomt één op de vijf inwoners van New York die menstrueert, blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse stichting Alliance for Period Supplies. Deze groep New Yorkers kan het zich financieel niet veroorloven maandelijks menstruatieproducten zoals maandverband en tampons aan te schaffen.

Het gaat om producten die gemiddeld zo’n vier euro per maand kosten, zo blijkt uit onderzoek van de Barrio Feminists Foundation. Een bedrag dat voor sommigen gelijk staat aan een kopje koffie, maar voor anderen gelijk staat aan drie ontbijtjes voor een klein kind, drie wasbeurten op 30 graden en zes warme douches.

Geen keuze

Eerder dit jaar werd in New York een wet ingevoerd die alle scholen met leerlingen tussen 11 en 18 jaar verplicht om gratis menstruatieproducten beschikbaar te stellen. “Menstruatieproducten zijn een basisbehoefte en kunnen zwaar wegen op uw portemonnee”, zei de New Yorkse senator Iwen Chu afgelopen december bij de indiening van het wetsvoorstel. “Menstruatie is geen optie, maar het wegnemen van de barrière om producten te krijgen wel.”

Een soortgelijke wet werd in 2016 goedgekeurd, met 49 stemmen voor en 0 tegen, voor openbare scholen in New York City. De wet, die op 1 januari 2024 van kracht wordt, breidt deze aanpak uit naar alle scholen in de staat, inclusief particuliere scholen.

Het uitbreiden van de wet is belangrijk om het al lang bestaande stigma rond menstruatie weg te nemen, vertelde vertegenwoordiger Linda B. Rosenthal vorig jaar aan de politieke nieuwsshow. Kapitaal vanavond. “Geen enkele student, ongeacht het type school waar hij naar toe gaat, mag lesuren missen omdat hij geen toegang heeft tot menstruatieproducten.”

Dubbel taboe

Ook in Amsterdam komt menstruatiearmoede voor. Volgens onderzoek van Buurtfeministen 2022 heeft 27 procent van de Amsterdammers die menstrueren niet genoeg geld om maandelijks geld uit te geven aan de aanschaf van menstruatieproducten. Als gevolg hiervan hebben zeven op de tien van deze groep een dag werk of school gemist, zegt Shadi Nikshomar. , lid van de raad van bestuur van Feministas Vecinales.

“Periodearmoede is buitengewoon schrijnend”, zegt Nikshomar. “Het is een vorm van armoede die het nog moeilijker maakt om hulp te krijgen.” Er heerst een dubbel taboe: dat van armoede en dat van menstruatie.

De toenmalige PvdA-gedeputeerden Lilianne Ploumen en Gijs van Dijk stelden in 2020 al Kamervragen over menstruatiearmoede. Dat jaar keurde het Schotse parlement unaniem een ​​wet goed die ervoor zou zorgen dat menstruatieproducten gratis op scholen konden worden aangeboden.

Op de vraag naar de mogelijkheid om dat voorbeeld in Nederland te volgen, antwoordde toenmalig staatssecretaris van Sociale Zaken Tamara van Ark dat zij het probleem onderkent, maar dat de kosten voor de meeste vrouwen geen issue zijn. Hij gaf aan voorstander te zijn van een gedecentraliseerde aanpak via het gemeentebestuur.

In 2022 stemde de meerderheid van de Tweede Kamer vóór een voorstel van D66 om menstruatieproducten gratis beschikbaar te stellen aan mensen met lage inkomens via distributiepunten van bijvoorbeeld het Armoedefonds. VVD en PVV stemden tegen.

Amsterdamse MUP

In Amsterdam wordt de aanpak georganiseerd via een gemeentelijke subsidie ​​aan het Armoedefonds en Wijkfeministen. Ze bieden in totaal 187 distributiepunten voor menstruatieproducten in de stad. Deze zijn onder meer te vinden bij de Voedselbank, OBA en ROC.

De vraag naar gratis menstruatieproducten groeit in Amsterdam, zegt Nikshomar. Vergeleken met 2022 zagen ze bij de 31 distributiepunten van Feministas Vecinales een verbruikstoename van zo’n 63 procent. De cijfers verschillen sterk per wijk: in het centrum werden gemiddeld zo’n 38 losse producten per maand ingezameld, tegenover zo’n 3.920 per maand in Zuidoost.

Het Armoedefonds heeft in Amsterdam 156 MUP’s (menstruatiepunten) waarvan vijftien bij de voedselbank. “Alleen al door de distributie bij de voedselbank worden maandelijks tussen de 1.200 en 1.400 mensen maandverband bezorgd”, zegt Lotte Meerhoff, woordvoerder van het Armoedefonds.

Klanten van een voedselpakket die binnen de menstruerende leeftijdscategorie vallen, krijgen in hun pakket één pakket maandverband per persoon per maand. “Het is zorgelijk om te zien hoe noodzakelijk het is”, zegt Meerhoff. “Gedurende de maand krijgt de voedselbank nog steeds mensen aan de deur met de vraag of we nog maandverband over hebben. De vraag is zo groot dat we er niet altijd aan kunnen voldoen.”

Doekjes en toiletpapier.

Meerhoff verklaart deze grote vraag omdat verzorgingsproducten vaak als een van de eersten worden bezuinigd. “Als je een gezin moet onderhouden van 10 euro per week, moet je soms kiezen tussen avondeten of menstruatieproducten. Vaak wordt er voor eten gekozen, met alle gevolgen van dien.”

De helft van de groep die menstruatieproducten niet of nauwelijks kan betalen, gebruikt toiletpapier als alternatief, blijkt uit onderzoek van Buurtfeministen. Sommigen gaven ook aan maandverband te hergebruiken, wat gezondheidsrisico’s zoals infecties met zich meebrengt.

“In Amsterdam was er bijvoorbeeld een moeder die haar dochters een plastic zak gaf met een doekje en toiletpapier erop”, zegt Meerhoff. Een ander zei dat ze zich altijd erg schaamde omdat ze regelmatig water lekte. “Maandverband en tampons zijn helemaal geen luxeproducten, het gaat om basisuitrusting.”

familie scholen

In tegenstelling tot de staat New York bestaat er geen overkoepelend overkoepelend beleid dat ook Amsterdamse scholen omvat. In Amsterdam is sprake van een stedelijke aanpak van scholen, stelt wethouder Marjolein Moorman (Armoedebestrijding) schriftelijk. “Het doel van dit jaar is om menstruatieproducten gratis beschikbaar te maken op alle scholen in Amsterdam waar armoedeproblematiek voorkomt.”

Dit wordt onder meer bereikt door het betrekken van gezinsscholen, scholen die ondersteuning bieden aan gezinnen met lage inkomens. “Het Armoedefonds reikt scholen aan en stelt vast welke behoefte zij hebben aan verdeelpunten.” Het Armoedefonds levert momenteel maandverband en tampons aan 37 scholen in Amsterdam, zegt Meerhoff.

Onzichtbaar

Volgens het Armoedefonds is het belangrijk om de producten op een toegankelijke plek neer te zetten waar studenten ze ongezien mee kunnen nemen. Ook in New York gebeurt dit: de ambitie is om de producten ook in de badkamers beschikbaar te hebben.

Op middelbare school OSB in Zuidoost zijn de producten niet meer alleen beschikbaar voor bewaarders. “Conciërges zijn meestal mannen”, zegt directeur Maryse Knook. “En je wilt niet dat producten alleen voor mannen zijn. “Studenten vertelden ons dat de drempel om naar menstruatieproducten te vragen hoog is.”

Maandverband en tampons zijn nu bij OSB te vinden bij zorgcoördinatoren en subschoolleiders, vaak vrouwen. In het damestoilet staat ook een automaat waar je tegen een kleine vergoeding maandverband en tampons kunt kopen.

Voor studenten

Periodearmoede houdt niet op na de middelbare school. Daarom pleit de Amsterdamse Studentenvakbond (Asva) ervoor om menstruatieproducten gratis aan te bieden in onderwijsinstellingen. Het is een van hun langstlopende campagnes.

“Het is vaak lastig in het schoolbestuur als het om menstruatiearmoede gaat”, zegt Quinten Dam, portefeuillehouder studentenwelzijn bij Asva. Vergelijk het belang van menstruatieproducten met dat van toiletpapier. “Het is niet zo dat je gratis kopjes koffie uitdeelt.” Maar volgens hem zien onderwijsinstellingen dit vaak anders. “Dan zeggen ze dat er te weinig geld beschikbaar is of dat het logistiek niet haalbaar is.”

Op de HvA verdelen studenteninitiatieven de producten op meerdere verdiepingen en is er een automaat waar je voor 15 cent een pakje tampons kunt kopen. Bij de UvA staat een soortgelijk apparaat en bij de VU hebben de studenten een box met gratis producten geïnstalleerd.

Asva ziet menstruatieproducten het liefst in elk hokje, zoals in New York. Simpelweg omdat het toegankelijk en praktisch is, benadrukt Dam, niet omdat menstruatie een taboe is dat onzichtbaar moet gebeuren.

blijf groeien

Het aantal distributiepunten in Amsterdam is gestegen van 40 naar 187 in 2023 en naar verwachting komen er dit jaar nog meer bij. Op deze manier kunnen meer mensen van menstruatieproducten worden voorzien. Maar het is ook een bewijs dat de vraag toeneemt. “We zullen blijven groeien zolang dat nodig is”, zegt Nikshomar. “Maar op een dag hopen we overbodig te zijn.”

Luister ook naar onze wekelijkse podcast Metropool Amsterdam: